Komplo teorilerine psikolojik bakış

Odakikahaber.net

Yaşar Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sinan Alper’in Kadir Has Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Onurcan Yılmaz’la baş başa kaleme almış bulunduğu “Komplo Teorilerine Neden İnanırız? Komplo İnançlarının Psikolojisi Üzerine” adlı kitabı geçtiğimiz hanuman ayında yayımlandı. Doç. Dr. Sinan Alper, kitapta insanlığın tertip teorisi çoğaltma alışkanlığını evrimsel ve psikolojik anlamda ele aldıklarını söyledi.

Tüm dünyayı kuşatan Covid-19 salgınıyla ilgilendiren tertip teorileri yaşamın ehemmiyetli müşterek parçası durumuna geldi. Yakın gelecekte dünyada hava değişikliği dolayısıyla ortaya çıkma krizin yahut çıkması beklenen savaşların benzer bilgelik kirliliklerine sefer açabileceği düşünülüyor. Yaşar Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sinan Alper’in Kadir Has Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Onurcan Yılmaz’la baş başa yazdığı kitabı “Komplo Teorilerine Neden İnanırız? Komplo İnançlarının Psikolojisi Üzerine”, 2024 yılının Ocak ayında yayımlandı. İki maşeri psikoloğun şahısların illet tertip teorilerine inandığını ve inanmanın ne tesirleri olabileceği üstünde durduğu kitap, bu teorilerin üretilme dönemini ve sonrasını evrimsel ve psikolojik anlamda ele alıyor. Gerçek yaşamdan kesitlerin toprak almış bulunduğu kitapta tertip inançlarıyla ne savaş edilebileceği de anlatılıyor. İnsanların illet tertip teorileri ürettiğini özetleyen Doç. Dr. Sinan Alper, “Komplo teorileri müşterek takım insanoğlunun sezdirmeden ve kötü huylu amaçlarla müşterek yazı çerçevesinde cereyan ettiğine müteallik inançlardır. Her tertip teorisi kusur değildir. Tarihte bazılarının akla yatkın bulunduğu da ortaya çıktı. Ancak çoğunlukla gerçeklikten kopmuş ve konkre delillere dayanıksız inançlar. Kendisini tehlikeden arkalamak talip insanlar, arasında iri müşterek ziyan olduğuna müteallik bu rivayetlere kulak kabartırlar ve ciddiye almaktadır olmaları da evrimsel anlamda uyumludur. Aksi takdirde asıl müşterek tehlikeyi önemsemeyip gözden kaçırma riski doğar” dedi.

Belirsizliği sevmemek ve örüntü kontrol ihtiyacı

Komplo teorilerine müteveccih inançları fazla faktörlerin altını çizen Doç. Dr. Alper, “Hem ferdî aynı zamanda maşeri faktörlerin can alıcı bulunduğunu biliyoruz. Bireysel faktörler genel anlamda beyin icra biçimleriyle ilgili. Rasyonel, uzun boylu düşünemeyen, ilmî beyin icra becerisi ilişkin cılız bulunan efrat tertip teorilerini hâlâ emeksiz ikrar ediyor. Bizim insanoğlu namına belirsizliği sevmememiz ve kaosta üstelik müşterek örüntü kontrol ihtiyacımız da ehemmiyetli müşterek gösteriş oynuyor. Tabii müşterek de maşeri faktörler var. Diğer şahıslara bulunan itimatı düşüren eşitsizlik, usulsüzlük üzere maşeri faktörler tertip inançlarını artırıyor” diyerek konuştu.

“İklim kriziyle ilgilendiren tertip teorilerini kesif pıtrak göreceğiz”

Komplo teorilerinin faktör bulunduğu tehlikelerden örnekler verici Doç. Dr. Alper, şunları söyledi:

“Covid-19 pandemisinde bu tehlikelerin kimilerini gördük. Komplo inançları arttıkça şahısların aşılama olma ve peçe müstear niyetleri düştü. Yakın gelecekte hava krizinin esasta mevcut olmadığını yahut abartıldığını tez fail tertip teorilerini kesif pıtrak göreceğiz. Bu da katılması müstelzim önlemleri sekteye uğratabilecek. Komplo teorilerinin siyasa dünyasını da enine boyuna etkileyebildiğini biliyoruz. Hem türkiye aynı zamanda evren siyasetinde siyasetçiler, rakipleri için tertip teorilerini yaymaca şartıyla kullanabiliyor.”

Odakikahaber.net Türkiye'nin ilk Yapay Zeka Destekli Sitesi